خزرتیترخبر: افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و توسعه شهرها موجب تولید روزافزون زباله شده است،معضل بزرگی که اصلی‌ترین و مهم‌ترین دغدغه بشر امروز است، زباله در فرهنگ لغت به فضولات جامد، نیمه جامد و مایعی گفته می‎شود که دور ریخته می‌شوند.

بشر تا سال‌ها تمام اشیاء دورریختنی خود را صرفاً از مقابل دیدگانش دور و در مکان‌هایی خارج از محدوده زندگی خویش جمع می‌کرد و هرگز گمان نمی‎کرد روزی این انباشت زباله و عوارض ناشی از آن مهم‌ترین مشکل محیط‌زیست را به وجود آورده و آینده حیات را به خطر بیاندازد.

معضلی به نام زباله

از سوی دیگر گسترش تکنولوژی و ساخت مصنوعات جدید چون پلاستیک‎ها که میلیون‌ها سال بدون تجزیه در خاک باقی می‌ماندند و نیز افزایش حجم زبالۀ تولیدی به دلیل افزایش جمعیت، بشر را به این تفکر واداشت که ضمن چاره‎اندیشی و حل مشکل، با نگاهی نوین به زباله از آن نه به‌عنوان تهدید که به شکل فرصتی برای کسب درآمد بنگرد.

علاوه بر این، بشر پس از گذشت سال‎ها توانست زباله را به منبع تولید انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر بدل نموده و با استفاده از تکنولوژی بازیافت، راهی نو جهت استفاده مجدد از آن در تأمین مواد اولیه بیابد، امروز جهان به مفهوم طلای کثیف دست‌یافته و از زباله به‌عنوان یکی از منابع مهم درآمد یاد می‎کند.

این تجارت تا بدانجا پیش رفته که برخی از کشورهای صاحب فناوری اقدام به واردات زباله از سایر کشورها نموده و از این طریق به سود سرشاری نیز دست یافتند،متأسفانه در کشور ما تنها راه کسب درآمد از این منبع غنی، فروش زباله خشک به برخی واحدهای خصوصی و بازیافت کارتن و مقوا است.

انجام مراحل تفکیک زباله و استفاده از آن به‌عنوان یک منبع درآمد پایدار نیازمند زیرساخت‌های قانونی، فنی و فرهنگی در کشور است که عمر این اتفاق در کشور بیش از دو دهه نیست،هرچند که در سال‎های اخیر، زباله توجهات بیشتری را در کشور برانگیخته و اقدامات مناسبی را سبب شده است، اما به دلیل نبود زیرساخت‎های لازم، همچنان بسیاری از استان‎ها و شهرهای کشور با مشکل زباله و آثار زیان‌بار زیست‌محیطی آن دست به گریبانند و متأسفانه تنها راه‎حل مدنظر مسئولان نیز یافتن مکانی دور از چشم جهت دپوی زباله در آن بوده است.

در این میان استان‎های شمالی کشور رتبۀ بالایی را در تولید زباله داشته و از این میان سهم استان مازندران در تولید زباله به دلیل گردشگرپذیر بودن، به شش درصد از مجموعه کل زباله در کشور رسیده است، حجم بالای تولید زباله در این استان با توجه به محدود بودن اراضی، وجود اکوسیستم غنی گیاهی و جانوری، سطح بالای آب‌های زیرزمینی و وجود جنگل و دریا و رودهای فراوان و همچنین نبود سازوکار لازم به جهت دفع صحیح آن، موضوع زباله را به بحرانی ملّی بدل کرده است.

شهرستان تنکابن نیز به دلیل دارا بودن محیطی زیبا و منحصربه‌فرد و برخورداری از نعمت‎های طبیعی خدادادی نظیر جنگل‎های طبیعی و انبوه، رود و دریا و اراضی زراعی و باغی، گردشگران بسیاری را به ‌سوی خود کشانده و همین امر سبب افزایش تولید زباله در تنکابن شده است.

سونامی در کمین تنکابن!

بر اساس آمارهای ارائه‌شده از سوی مراجع قانونی و فعالان محیط‌زیست، حجم تولیدی زباله شهرستان تنکابن حدود 250 تُن در شبانه‎روز است که تمام این حجم برای بیش از 20 سال گذشته در سایت زبالۀ شهرستان، در زمینی جنگلی به وسعت هشت هکتار در محدودۀ روستای پُرده‌‏سر منطقۀ دوهزار جمع‎آوری و دپو شده و تنها بخش اندکی از آن دفن گردیده است،حجم زباله انباشته‌شده در این سایت غیرقابل‌باور و تصور است.

اگر میانگین حجم تولیدی زباله در بیست سال گذشتۀ شهرستان تنکابن را که تا 7 سال پیش شامل شهرستان عباس‎آباد هم می‎شد، تنها 50 تن در شبانه‌روز فرض کنیم، با حسابی سرانگشتی می‌توان گفت امروز زمین زباله تنکابن بیش از 350.000 تن زباله را در خود جای‌داده که حجم انبوه، شگفت‌آور و غیرقابل‌باوری است که بیشتر تأسف‎بار و وحشتناک است.

این زمین که به ‌طور کامل در محدوده و محاصره جنگل‎های منطقه است، از هیچ اصول بهداشتی و ایمنی تبعیت نکرده و معضلات زیست‌محیطی و خطرات بهداشتی آن منطقه را با بحرانی فاجعه ‏بار روبرو کرده است.

در اثر دپوی 20 ساله زباله که هر روز حجم 250 تُنی بر آن اضافه می‏‎شود، روزانه 40.000 لیتر شیرابه تولید می‎شود که این حجم از شیرابه بدون کوچک‌ترین دخالت و مانعی، آزادانه وارد آب‎های سطحی منطقه شده و کمترین سازوکاری جهت جمع‌آوری و کنترل آن وجود نداشته و ندارد.

این شیرابۀ عفونی، سمّی و خطرناک به دلیل شیب منطقه و نزدیکی به آب راهه‎ها هرروز وارد نهرها و آب‎های سطحی منطقه شده و در آبیاری باغات و اراضی کشاورزی و تغذیه دام‎ها و ماهیان مورداستفاده قرار می‌گیرد و بخشی از آن نیز وارد آب‎های زیرزمینی منطقه شده و به ‌این ‌ترتیب وارد چرخۀ غذایی انسان می‏شود!

علاوه بر این شیرابه زندگی کلیه جانوران، پرندگان مهاجر و طیور، آبزیان و دام‎های منطقه را تهدید می‏کند شیرابه سمی و خطرناک که در حجمی بالا در نهری بزرگ راه‌یافته است در پایان به رودخانه‌های پرآب شهرستان می‎پیوندد و رهسپار دریایی می‎شود که زیستگاه آبزیان دریایی و منبع تغذیه و همچنین مکان تفریح ساکنین منطقه است، شاید به همین دلیل استان مازندران رتبه اول ابتلا به سرطان‎های گوارشی را در کشور داراست.

بر اساس گزارش میدانی از منطقه و چهار روستای هم‌جوار با سایت زباله شهرستان، ساکنین به وجود و مشاهده انواع عجیب بیماری‎های عفونی و مرگ‌ومیر دام و حتی تغییر رفتار حیوانات جنگلی اشاره‌کرده و حتی از موارد ابتلا به امراض سخت‌پوستی و گوارشی در اثر برخورد با آب‌های سطحی منطقه سخن گفتند.

زباله و شیرابه ناشی از آن پیامدها و عواقب خطرناکی را به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به انتشار و انتقال ویروس‌‏ها و میکروب‏‌ها، آلودگی شدید محیط‌زیست و بروز بیماری‎هایی چون کزاز، حصبه، شبه‎حصبه، انگل‎های روده‎ای، اسهال خونی، فلج اطفال و سالک پوستی اشاره کرد که برخی از آن نیز نظیر سیاه‌زخم از طریق مواد غذایی و علوفه آلوده، به دام و سپس به انسان منتقل می‎شود.

بیماری عفونی بروسلوز و کیست هیداتیک که نوعی انگل شایع در ایران است و ارتباط مستقیمی با مدفوع حیوانات به‌ویژه سگ دارد که در این منطقه و باوجود سگ‎های ولگرد و زباله خوار تهدیدی جدی برای مردم و ساکنین محسوب می‌شود،همچنین بیماری‎هایی که از طریق حیوانات موذی و آلودگی خاک با انتقال باکتری، ویروس و انگل‎ها به وجود می‎آیند نیز جان مردم این مناطق را به خطر انداخته است.

به نظر نمی‎رسد اراده‌ای از سوی مسئولان شهرستانی جهت رفع این معضل زیست‌محیطی که جان اهالی منطقه را تهدید می‌کند، وجود داشته باشد،تا امروز بیش از 8 میلیارد تومان از اعتبارات مختلف جهت ساخت کارخانه کمپوست در این زمین هزینه شده و همچنان در حال انجام است که هنوز به راه‎اندازی هیچ کارخانه‎ای منتهی نشده است.

همان‌گونه که گفته شد، حدود 40.000 لیتر شیرابه از این سایت تولید می‎شود که هر قطره از آن قادر به آلوده ساختن شش مترمکعب از آب‌های سطحی و زیر زمینی است و با این تفسیر به جرأت می‌توان گفت که امروز تمام منطقه و آب‌های سطحی و حتی زیرزمینی آن آلوده و حتی خطرناک هستند.

تاکنون هیچ مطالعه رسمی و آماری از میزان بیماری‎های موجود در منطقه و رابطه آن‌ها با وجود سایت زباله شهرستان صورت نگرفته، اما آنچه مسلم است و از گفته‎ها و درددل اهالی روستاهای اطراف آن برمی‎آید، این است که وجود این زمین با حجم انبوه زباله‌ی آن که گاهی با آتش و دود و بوی غیرقابل‌تحملی همراه می‎شود، سبب مرگ‌ومیر دام، تغییر اکوسیستم و بروز بیماری‏های ناشناخته‏‌ای شده که عن‌قریب دامنۀ نفوذ آن به‌کل شهرستان گسترش می‎یابد.

طغیان سونامی شیرابه از منطقه جنگلی دوهزار، ما را بر آن داشت تا سراغی بگیریم از اهالی روستاهای حاشیه سایت زباله تنکابن که اولین قربانیان این سونامی وحشتناک و خطرناک هستند.

در این گزارش به سراغ اهالی چهار روستای پُرده‎سر، عیسی‏‌آباد (درازلات)، داربار و گاو پُل رفتیم و پای درد دل اهالی مظلوم آن نشستیم، شگفتی‏‌ها دیدیم و عجایبی شنیدیم که آه از نهادمان برآورد، آنچه می‎خوانید مُجملی است از حدیثی مفصل که محرومیت و مظلومیت انسان‎هایی که به اندازه تمام مسئولین حق حیات دارند، به رخ می‎کشد.

پُرده‎سر؛ میزبان زباله

سایت زباله تنکابن را سایت زباله پُرده‏‌سر نیز می‏نامند،زمینی به وسعت هشت هکتار از اراضی جنگلی روستا که با جمعیت هفتاد خانوار، بیش از 20 سال است که میزبان صدها هزار تُن زباله است و همچنان نیز خواهد بود،بوی تعفن اولین چیزی است که در اینجا مشام را می‏آزارد.

کامیون‎های حمل زبالۀ شهرداری‎ها و دهیاری‎ها در این روستا مدام در حال عبور و مرورند،جالب این است که نام مسیر سایت زباله را خیابان «طبیعت» گذارده‎اند تا زباله‌‏ها را در انتهای آن در دل طبیعت رها کنند، کامیون‎ها و کامیونت‎ها می‎روند و پشت سرشان ردی از شیرابه‌‏های عفونی زباله در سرتاسر مسیر بجا می‎ماند، این خود اولین عامل انتشار عفونت در تمام مسیر روستا است.

اهالی پرده‎سر که خسته از بازدید و وعده و شعارهای مسئولین برای حل معضل زباله هستند، با اکراه از زباله و مشکلاتش می‏‌گویند. یکی از اهالی پرده‏‌سر می‎گوید، بوی تعفن این سایت مخصوصاً در فصول گرم سال حتی تنفس را هم سخت می‎کند.

وی از وعده‏‎های نمایندگان مجلس در ادوار مختلف به‌شدت گله دارد و از مسئولین شهرستان می‏‌خواهد که یک شب یا یک روز در این روستا زندگی کنند تا متوجه درد و رنج مردم آن شوند.

وی آتش‌سوزی چند سال پیش این سایت را به خاطر دارد که بو و دود ناشی از آن حتی با وجود درب و پنجرۀ بستۀ منازل چنان زیاد بود که امکان تنفس در محیط روستا را از مردم گرفته بود و در مقابل مسئولین شهرنشین و خوش‌نشین هیچ عکس‎العملی نشان ندادند.

وی از بیماری غیرقابل تشخیص تعدادی از روستائیان گفت و از اُفت قیمت اراضی منطقه بخاطر این آلودگی و از مرگ‌ومیر دام و طیور و از صدای کامیون‎های حمل زباله در شبانه‎روز و از شیرابه خارج‌شدۀ آن‌ها که تمام روستا را آلوده کرده و درنهایت اینکه هیچ مسئولی پاسخگو و در فکر مردم نیست.

بهزاد الهویی دهیار روستا ضمن اشاره به آلودگی‏‌های آب‌وخاک و هوا و مناطق جنگلی بالادست می‏‌گوید:این آلودگی‎ها باعث ایجاد مشکلات بسیاری برای اهالی منطقه شده است و با توجه به اینکه شغل اکثر اهالی پرده‎سر دامداری است، به دلیل تغذیه دام‎ها از آب آلوده و زباله‎های رهاشده، تعدادی از آن‌ها تلف‌شده و از بین رفته‎اند، علاوه بر آن این آلودگی‎ها باعث ایجاد بیماری‌های پوستی در منطقه شده که در حال افزایش است.

طغیان شیرابه

روستای عیسی‎آباد قربانی بعدی زباله است که با 60 خانوار بعد از پرده‎سر، در پایین‌دست محل دپوی زباله قرارگرفته و نخستین میزبان نهر شیرابه است، نهری که تا چند دهه پیش به گفته یکی از اهالی محل صید ماهی آزاد هم بود، حال با راه یافتن شیرابه به آن دیگر نشانی از حیات در آن دیده نمی‎شود.

علیرضا قنبری عضو شورای عیسی‎آباد که گویا به حضور خبرنگاران عادت دارد ما را به محل نهر شیرابه می‎برد،درحالی‌که بسیاری از اهالی شهرستان تنکابن حتی نمی‎دانند زباله تولیدی‎شان در کجا جمع و دپو می‎شود و چه حجم عجیبی از شیرابۀ آن به سمت روستاها و شهر به راه افتاده، مردمان این روستاها هرروزه با آن روبرو هستند.

بوی تعفن نهر شیرابه‎ای که رنگش به قرمز تند و جگری درآمده، منظره‎ای عجیب و بهت‎آور مقابل دیدگانمان به تصویر می‎کشد که ایستادن در کنار آن را بسیار سخت می‎کند،دیدن این منظرۀ تأسف‎بار چنان مایه حیرت و تعجب است که هیچ توصیفی و توجیهی برای آن وجود ندارد، نهری از مواد خطرناک، سمی و آلوده که حجم مایعات آن تأمل‌برانگیز است، به‌راحتی و در سکوتی مرگ‎بار وارد نهر دیگری در روستا شده و به سایر مناطق سرازیر می‏‌شود.

قنبری می‎گوید: وضعیتی که می‎بینید در فصول گرم سال بسیار بدتر شده و برای اهالی غیرقابل‌تحمل می‎شود، نهر شیرابه در ادامه مسیر روستا از فاصله نزدیک و 2 متری خانه‎های مسکونی اهالی می‎گذرد، دام و طیور اهالی از آن استفاده می‎کنند و درنتیجه آن بوده که تعداد پنج رأس دام یکی از اهالی تلف شده است.

علاوه بر آن، این نهر تأمین‌کنندۀ آب کشاورزی منطقه نیز هست که به دلیل آلودگی شدید آن که موجب ایجاد زخم‎هایی بر بدن زارعین و شالیکاران در زمان کاشت ‎شده است، بسیاری از آنان دست از کشت مزارع خویش کشیدند.

قنبری در ادامه به تعداد بسیار زیاد سگ‎های ولگرد در روستاهای پُرده‎سر و عیسی‎آباد اشاره می‏‌کند و می‌گوید: افراد زیادی از مناطق دیگر و بخصوص از شهر سگ‎های خانگی خود را که پیر شده یا دیگر قادر به نگهداری آن نیستند، در حوالی روستای ما رها می‌کنند و این سگ‎ها به همراه سگ‎های وحشی و ولگرد به محل دپوی زباله رفته و ازآنجا تغذیه می‏‌کنند، این حیوانات که گاهی تعدادشان به 100 قلاده نیز می‎رسد، شب‎ها در مناطق مسکونی تجمع کرده و سبب بروز مشکلاتی برای اهالی و به‌ویژه زنان می‎شوند. این سگ‎ها علاوه بر آنکه به دلیل تغذیه از زباله‎ها و دفع مدفوع می‎توانند عامل انتقال بیماری و مشکلات بهداشتی زیادی باشند، به گفته قنبری به سگ‎های اهلی و طیور نیز حمله کرده و تغییر رفتار محسوسی در آن‌ها دیده می‎شود.

داربار

مسیر جریان شیرابه بعد از روستای عیسی‎آباد به داروبار می‎رسد، داروبار روستایی است که صرفاً برای بررسی وضعیت شیرابه به آن وارد شدیم ولی این بار بیش‌ازپیش غافلگیر شدیم، داربار دارای 80 خانوار ساکن بوده و شغل اکثر اهالی آن کشاورزی است، زمین‎‏های پلکانی و شالیزارهای آن‌که به خواب زمستانی رفته‎اند در نمای این روستا گویای آن است که کشت برنج شغل غالب روستاییان است، از ورودی پُرشیب و ناهموار داروبار که بخشی از آن را با سیمان روکش کرده‎اند تا قابل عبور و مرور باشد، می‌گذریم و جادۀ سراسر خاکی آن را به آهستگی در پیش می‌گیریم تا به «صابر شاهمرادی»، دهیار روستا برسیم. او که منتظرمان بوده علاوه بر معضل زباله گفتنی‎های بسیاری دارد، بوی نامطبوع و آلودگی هوای روستا که ناشی از سایت زباله است بلای همه‎گیری است که اهالی داروبار را نیز بی‎نصیب نگذاشته است.

نهری که آب کشاورزی شالیزارهای داروبار را تأمین می‎کند نیز آلوده به شیرابه است، به گفتۀ شاهمرادی اگر برای لایروبی یا بازگشایی انهار با آب تماس پیدا کنید، سریع دچار حساسیت و خارش پوستی خواهید شد، علاوه بر شیرابه، داروبار که بر بلندی مشرف بر جاده اصلی دوهزار قرار گرفته با کوچک‌ترین نسیم و بادی از بوی متعفن سایت زباله بهره‏‌مند می‎شود که به گفته دهیار روستا در تابستان بسیار آزاردهنده است.

شاهمرادی علاوه بر مشکل زباله و راه روستایی که با وجود هشتاد خانوار ساکن، کاملاً خاکی و غیرشوسه است، از وضعیت آب آشامیدنی و طرح هادی روستا سخن گفت،آب آشامیدنی روستا که در حال حاضر از یک مخزن روباز و سیستم لوله‌کشی فرسوده تأمین می‎شود، به‌هیچ‌عنوان بهداشتی نبوده و هیچ کُلرزنی در آن صورت نمی‎گیرد.

البته از سوی اداره امور آب، منبع تأمین آب و لوله‎گذاری جدید نیز صورت گرفته، اما شرط استفاده اهالی از منبع آب بهداشتی از سوی امور آب پرداخت حدود سیصد هزار تومان بابت تغییر انشعاب عنوان شده است.

طرح هادی روستایی نیز همچون بسیاری از روستاهای دیگر شهرستان به دلیل عدم کارشناسی صحیح، اهالی را با مشکلات جدی روبرو ساخته است، به‌گونه‌ای که اراضی مسکونی باسابقۀ بیش از صدسال نیز که در اختیار ساکنین بوده، امروز به‌عنوان اراضی ملّی محسوب شده و افراد از دخل و تصرف بر اراضی اجدادی‎شان نیز محروم شده‎اند.

گاو پل

گاوپل در همسایگی روستای داروبار، آخرین روستایی است که برای پیگیری موضوع زباله و شیرابه میزبان ما است.

صدراله گلیج دهیار جوان گاوپل را در دفتر دهیاری روستا ملاقات می‎کنیم، کمی از وضعیت کلی روستا می‎گوید و مشکلاتی که همچون سه روستای قبل، به برکت وجود زباله و تدبیر مسئولین دامن‎گیر آنان نیز شده است.

گاوپل در جوار رودخانه خروشان چشمه‎کیله واقع شده و بخشی از اهالی آن که حدود 30 خانوارند در قسمت دیگر رود ساکن هستند، راه ارتباطی این 30 خانوار با مرکز روستا، پلی است که سابقۀ احداث آن به گفتۀ اهالی به قبل از انقلاب بازمی‌گردد. پلی باریک، آهنی و مرتفع که بیشتر به آثار باستانی شباهت دارد تا پل ارتباطی؛ دو تیرآهن با دیواره‎ای سنگ‎چین و ساروجی به ارتفاعی حدود 10 متر از بستر رود که بین آن را با بتن پُر کرده‎اند، مسیر قدیمی که راه اصلی روستا است، در گذشته تنها مسیر عبور مردمان مناطق دوهزار به شهر بوده و پل بجا مانده از آن دوران، امروز مسیر عبور اهالی پیر و جوان روستا، دانش‎آموزان و همچنین دام‎ها است، پلی ناپایداری که هر آن احتمال ریزش آن وجود دارد، راه خاکی و باریک بعد از پل نیز، کوره‌راهی سنگلاخ است که عبور از آن در این فصل از سال به کوهنوردی شباهت بیشتری دارد.

علاوه بر آن، درست در زیر پل و از سوی اداره امور آب تعریض سردهنۀ زراعی و کانال تأمین‌کنندۀ آب کشاورزی روستاهای پایین‌دست بدون هیچ‎گونه استاندارد و سازه‏ای انجام‌شده که خود در مواقع طغیان رود موجب هجوم آب به داخل روستا و سبب تخریب باغات مردم می‎شود، جاده خاکی روستا نیز از دیگر مشکلات اهالی است.

بی‎تدبیری مسری

اما آنچه ذکر شد تنها بخشی از اوضاع نابسامان چهار روستای حاشیه سایت زبالۀ پرده‎سر بود، آنچه در تمامی مشکلات این روستاها به‌صورت مشترک قابل‌مشاهده است، بی‎تدبیری مسئولین در انجام امور و رعایت نکردن اصول و قوانین و استانداردها با نگاهی بلندمدت است که سبب شده تا مشکلات متعدد چنان روی‌هم ایجاد شوند که حل هر مشکلی، باعث ایجاد مشکلات دیگری شود.

دپوی زباله 20 ساله بدون هیچ سازوکار استاندارد و صحیحی موجب وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیری به حوزه گونه‎های گیاهی و جانوری و جنگل شده و همچنین سبب آلودگی خطرناک آب‎های زیرزمینی و سطحی، آلودگی آب‌وهوا و خاک و ورود آن به چرخه زیستی شده است.

نکته قابل‌تأمل این است که شیرابه تنها به چهار روستای یادشده محدود نشده و به گفتۀ قنبری، عضو شورای روستای عیسی‎آباد، نهر آلودۀ آن پس از گذر پرده‎سر، عیسی‎آباد، داروبار و گاوپل از پرچین‎پشته، گاوپشته، لتاک، هراتبر، تقی‎آباد و کشکو نیز می‏گذرد و سال‏هاست که مردمان این دیار با همین آب آلوده و خطرناک به آبیاری زمین‎ها و باغات کشاورزی خود مشغول هستند، بدون آنکه از سرچشمۀ آلودۀ آن مطلع باشند.

با توجه به جمعیت گردشگر سالانه منطقه و نیز با احداث محور قزوین-الموت-تنکابن و آزادراه تهران–شمال در آینده که سبب رشد قابل‌توجه جمعیت خواهد شد و نیز تأکید مسئولین شهرستانی و استانی بر توسعۀ مبتنی بر توریسم، تصور تولید زبالۀ چندین برابر دور از ذهن نیست و اگر زیرساخت‌های لازم جهت کنترل شیرابه و حل مشکلات آن صورت نگیرد، باید منتظر طغیان و سونامی زباله بود که چیزی از شهر تنکابن و طبیعت آن باقی نخواهد گذاشت.

انجام اقدامات جدی، عملی و عاجل در جهت ساماندهی سایت پرده‎سر و آگاهی بخشی و بهبود فرهنگ تولید و تفکیک زباله، اصلاح فرایند مکانیزۀ جمع‌آوری و حمل زباله، توجه به طرح تهیه کمپوست از زباله‎های تر در منازل بسیار حائز اهمیت است.

امروز خطر زباله و شیرابه منطقه را تهدید می‏‌کند و دیگر زمان انجام اقدامات نمایشی و شعارگونه و نطق‌های بلندپروازانه و دور از واقعیت نیست، چراکه این قبیل حرکات و تدابیر بیش از آنکه مؤثر واقع شوند، ذهنیت مردم را نسبت به اقدامات صورت گرفته بدبین و آنان را بی‎اعتماد کرده و سطح مشارکت آنان را که عامل اصلی در کنترل و کاهش تولید زباله و تفکیک آن هستند، کاهش می‌دهد.